جامی که در آغوش سربازی خنجر خورده کشف شد - وبلاگ کارسیس

به گزارش وبلاگ کارسیس، حسن شیری، مدیر پایگاه ملی حسنلو در گفت و گو با ایسنا در خصوص این محوطه باستانی و جام زرین آن گفت: توالی لایه های حسنلو یکی از دوره بندی های اصلی شمال غرب ایران بوده، و به عبارتی مبنای گاهنگاری دوره های شمال غرب ایران است، به ویژه می توان آن را در روشن سازی زوایای تاریک تحولات فرهنگی منطقه در طی عصر مفرغ جدید و آهن قدیم حائز اهمیت خاصی دانست.

تاریخچه حفاری در حسنلو

مجموع فعالیت ها و کاوش های انجام گرفته در دشت سولدوز آثار مهمی را از دوره های مختلف آشکار کرده که همگی با اصول علمی طبقه بندی شده اند و چند هزار سال از تاریخ فرهنگی جوامع انسانی این منطقه را در برمی گیرند.

محوطه باستانی حسنلو، ابتدا توسط یک هیئت تجاری ایرانی در سال 1313 خورشیدی کاوش می شود و در سال 1315 خورشیدی سر اورل اشتاین سیاح و باستان شناس انگلیسی چندین گمانه در آن می زند و مقداری اشیاء نیز به دست می آورد.

در سال 1326 شمسی کاوش تجاری دیگری در محوطه انجام می گیرد.

با این حال، عمده حفاری های علمی و دامنه دار این تپه بین سال های 1334 تا 1355 خورشیدی به سرپرستی پرفسور رابرت هنری دایسون اجرا شده است.

در سال های شروع حفاری، این هیئت، اقدام به حفر گمانه ای در مرکز تپه و تقریبا در پست ترین قسمت تپه کرد این گمانه در عمق 18 متری از سطح تپه در زمان این حفاری به خاک بکر و آب رسید.

در این گمانه 10 دوره(طبقه) استقراری شناسایی شد که معررف استقرار و سکونت انسان از هزاره ششم قبل از میلاد تا اوایل دوره اسلامی بر روی محوطه مذکور است.محوطه باستانی حسنلو به خاطر یافته ها و داشته های دوره های سوم، چهارم و پنجم خود، ملاک گاهنگاری و طبقه بندی عصر آهن در بخش اعظم ایران (به استثنای حوزه قدرت و نفوذ تمدن عیلام) به حساب می آید.

جام زرین حسنلوجام زرین حسنلو گنج بی بدیلی است که حدود 3000 سال قدمت دارد، این کشف در تاریخ باستان شناسی ایران و جهان یکی از مهمترین اکتشافات علمی و از نادرترین آثار تاریخی، دینی و هنری جهانی باستان به شمار می رود. این جام در حفاری های انجام گرفته توسط رابرت دایسون در تابستان سال 1958 (1337 ش) در آغوش سربازی که روی سینه بر زمین افتاده و به پشت او خنجری فرو رفته و از سوی دیگرش جام را شکافته بود، یافت شد.

جام مذکور در حدود 950 گرم وزن دارد و از طلا ساخته شده است و به شکل ساغری با دیواره های نسبتا زاویه دار است، این ظرف حدود 20 سانتیمتر ارتفاع و در قسمت لبه حدود 18 سانتیمتر قطر دارد.

تزئینات سطح این جام را که در دو ردیف فوقانی و تحتانی اجرا شده اند، می توان در قالب یک داستان تفسیر کرد، در سمت چپ ردیف فوقانی، سه رب النوع سوار بر ارابه دیده می شوند.

از رب النوع جلویی با نام خدای طوفان یاد می شود که ارابه او توسط یک گاو وحشی کشیده می شود و در مقابل وی دوایر کوچکی ترسیم شده اند که نماد باران و آب هستند، رب النوع دوم خدای خورشید است که فروهری بر سر دارد.

رب النوع سوم خدای ماه است که هلال ماه و کلاهی شاخ دار بر سر دارد، در مقابل آنها، شمایل سه مرد(روحانی) ترسیم شده است که به حضور آنها رسیده و هدایایی(گوسفند) برای آنها پیشکش می کنند.

ردیف فوقانی از طریق قطرات باران به ردیف تحتانی پیوند می خورد، در این ردیف، دسته هایی از شمایل های جداگانه را می بینیم که بخش هایی از یک اسطوره را به تصویر کشیده اند؛ این شمایل ها عبارتند از بانویی که سوار بر پشت عقاب در حال پرواز است، بانوی دیگری که برپشت شیر سوار است و در یک دست آیینه و در دست دیگرش وسیله ای شبیه گرز دارد، سه شمشیر، مردی که در حال پیشکش ساغری به چهار پایه ای خالی است، دیوی که دو قهرمان بر او دست یافته اند، بانویی که نوزادی را به مردی روحانی پیشکش می کند که بر اریکه نشسته است و عصای سلطنت به دست دارد و صحنه مبارزه یک قهرمان با حکمرانی که بر اریکه ای از کوه و موجودی سه سر و بر روی شیری نشسته است.

این جزئیات را می توان منشأ هنر دوره های بعدی از جمله مادها و هخامنشیان دانست، این جام هم اینک در موزه ملی ایران نگهداری می شود.